26 Sep Điều gì cần để Web3 trở thành xu hướng chính?

Web3 đã tiến một bước dài trong những năm gần đây, với nhiều cải tiến về khả năng sử dụng, khả năng mở rộng và tương tác xuyên chuỗi giúp thúc đẩy sự phát triển trên DeFi, DAO, DEX và các ứng dụng đa chuỗi. Người dùng giờ đây có thể bridge tài sản rẻ hơn, nhanh hơn; tương tác với các nền tảng phi tập trung một cách trực quan hơn; và tiếp cận ngày càng nhiều công cụ tài chính lẫn quản trị. Tuy vậy, những rào cản như sự thiếu chắc chắn về pháp lý, rủi ro bảo mật còn tồn tại, cùng các thách thức về chi phí và khả năng mở rộng vẫn đang hạn chế Web3 bùng nổ đại trà. Trong khi đó, tài chính truyền thống vẫn chưa muốn nhường lại vị trí thống trị, chỉ thử nghiệm blockchain trong các “khuôn khổ phi tập trung giả vờ” được kiểm soát chặt chẽ. Vậy, cần gì để đưa Web3 thật sự đến với số đông?

Liệu Web3 đã sẵn sàng “lên hạng”?

Trong vài năm qua, Web3 đã có những bước tiến lớn về trải nghiệm người dùng, khả năng mở rộng và tính tiếp cận, biến nó từ một cuộc thử nghiệm nhỏ thành một hệ sinh thái kinh tế toàn cầu phát triển nhanh chóng. Trước đây, các ứng dụng phi tập trung (dApp) thường đòi hỏi thiết lập phức tạp, ví tiền khó dùng, và kiến thức kỹ thuật cao — trở thành rào cản với người dùng phổ thông. Giờ đây, nhiều “nỗi đau” đã được giải quyết nhờ giao diện ví trực quan, onboarding đơn giản, trải nghiệm mobile-first quen thuộc như ứng dụng truyền thống. Song song đó, các mạng blockchain cũng nâng cấp mạnh mẽ với giải pháp layer 2, rollup, hay các chain tốc độ cao, giúp giảm đáng kể chi phí giao dịch và tăng tốc độ xác nhận. Những tiến bộ này khiến việc dùng dApp trở nên mượt mà và gần gũi hơn với nhiều người.

Một trong những cải tiến nổi bật là khả năng kết nối giữa các blockchain. Nếu như trước kia mỗi nền tảng như một “ốc đảo” riêng lẻ, thì nay Web3 đã có bridges, giao thức cross-chain, và các lớp kết nối cho phép chuyển tài sản và dữ liệu nhanh, rẻ giữa nhiều mạng. Điều này không chỉ giúp dòng vốn di chuyển hiệu quả hơn, mà còn thúc đẩy sự ra đời của các ứng dụng đa chuỗi có thể khai thác thanh khoản và cộng đồng từ nhiều hệ sinh thái cùng lúc. Nhờ vậy, blockchain không còn bị chia cắt, mà trở thành một mạng Web3 rộng lớn, liên thông giá trị.

Những cải tiến về hạ tầng và trải nghiệm đã kích hoạt sự bùng nổ trong DeFi, DEX, DAO, dApp và Smart Contract đa chuỗi. Người dùng giờ đây có thể bridge tài sản từ nhiều chain vào các giao thức DeFi, cung cấp thanh khoản, giao dịch token, tham gia quản trị, hoặc tương tác với smart contract ở nhiều hệ sinh thái mà không bị cản trở bởi chi phí hay độ trễ. Họ có thể chọn chain, hợp đồng, hoặc bridge dựa trên tốc độ và hiệu quả. Vốn đổ vào Web3 là rất lớn, với hàng tỷ USD từ cả người dùng lẫn tổ chức. Động lực không chỉ đến từ đầu cơ tài chính, mà còn từ những đổi mới thực sự trong quyền sở hữu số, quản trị, và mô hình kinh tế phi tập trung.

Nhưng, Web3 cần vượt qua những thách thức nào để thật sự phổ biến? Làm sao để có khung pháp lý rõ ràng, vừa tạo niềm tin cho tổ chức, bảo vệ người dùng, mà không kìm hãm sáng tạo? Cần cải thiện thêm bao nhiêu về khả năng mở rộng và chi phí để đáp ứng các use case khối lượng lớn như thanh toán hay game? Làm sao để ứng dụng Web3 thân thiện đến mức người dùng không cần hiểu cơ chế blockchain mà vẫn hưởng lợi? Và nếu vượt qua hết những rào cản này, Web3 có thể trở thành lớp nền tảng của nền kinh tế số — kết nối tài chính truyền thống với hệ thống phi tập trung, mở ra cơ hội tham gia và sở hữu mới cho hàng triệu người trên thế giới?

Những yếu tố nào đang chặn Web3 đến với số đông?

Dù ví, dApp và DeFi đã cải thiện UI rất nhiều, tính dễ dùng vẫn là rào cản lớn nhất ngăn Web3 lan rộng. Với nhiều người, việc tương tác với ứng dụng phi tập trung đồng nghĩa phải quản lý private key, cài ví, giữ seed phrase, và mò mẫm giao diện không thân thiện. Những bước này dễ khiến người dùng phổ thông “choáng ngợp”, trong khi họ đã quen với trải nghiệm một chạm, mượt mà ở app ngân hàng hay mạng xã hội. Cho đến khi Web3 mang lại trải nghiệm đơn giản như vậy, nhiều người vẫn sẽ ngần ngại. Các yếu tố quá kỹ thuật cần được ẩn đi để xóa bỏ rào cản.

Một yếu tố quan trọng khác là sự mập mờ về pháp lý. Các chính phủ toàn cầu vẫn đang loay hoay định nghĩa cách quản lý tài sản số, lúc thì khuyến khích, lúc thì siết, thậm chí cấm đoán. Với tổ chức, những quy định chưa rõ ràng về thuế, chứng khoán, hay tuân thủ khiến việc tham gia quy mô lớn trở nên rủi ro. Với người dùng nhỏ lẻ, cảm giác “liệu có hợp pháp không?” càng làm họ e dè. Nếu không có khung pháp lý rõ ràng và nhất quán, việc phổ cập sẽ khó thành công. Đặc biệt, mỗi khu vực/lãnh thổ có chính sách, văn hóa, điều kiện kinh tế khác nhau, nên không thể áp dụng một mô hình pháp lý chung cho toàn cầu.

Khả năng mở rộng và chi phí cũng vẫn là điểm nghẽn. Dù blockchain đã tiến bộ nhiều, nhưng khi tắc nghẽn, giao dịch vẫn chậm, dễ fail, phí cao — nhất là lúc thị trường nóng. Điều này làm mất sức hút với các hoạt động thường ngày như thanh toán, chơi game, hay giao dịch nhỏ. Các công nghệ như rollup, sharding, hay cross-chain scaling đang phát triển nhanh, nhưng cần chứng minh sự ổn định ở quy mô lớn trước khi người dùng đại trà tin tưởng.

Rủi ro bảo mật và sự thiếu niềm tin cũng là rào cản lớn. Hack, scam, rug pull vẫn thường xuyên xảy ra, tin tức về những vụ mất tiền lớn khiến người mới càng lo lắng. Thêm vào đó, nỗi sợ mất seed phrase hay gửi nhầm địa chỉ cũng làm nhiều người chùn bước. Việc xây dựng cơ chế bảo vệ người dùng, hệ thống khôi phục ví, và tiêu chuẩn minh bạch hơn cho dự án là rất cần thiết. Cho đến khi Web3 có thể đảm bảo mức an toàn và tin cậy tương đương tài chính truyền thống, việc phổ cập vẫn còn nhiều khó khăn. Tội phạm mạng nhắm vào người dùng Web3 đang tăng theo cấp số nhân, cả về quy mô và mức độ tinh vi, hàng năm.

Liệu tài chính truyền thống có chịu buông quyền để Web3 cất cánh?

Câu hỏi liệu “tài chính truyền thống có để Web3 phát triển tự do hay không” chạm đến cốt lõi của cuộc đối đầu giữa đổi mới phi tập trung và quyền lực tài chính lâu đời. Các ngân hàng, hệ thống thanh toán, và thị trường vốn từ lâu đã hưởng lợi từ vai trò trung gian, thu phí, và đặt luật chơi. Web3 về bản chất thách thức mô hình đó, khi cho phép giao dịch ngang hàng, cho vay phi tập trung, và truy cập công cụ tài chính không cần xin phép. Để thật sự nhường chỗ, họ sẽ phải chấp nhận mất đi một phần quyền lực vốn dĩ nắm trọn, điều này đi ngược lại lợi ích của họ.

Tuy nhiên, một số mảng tài chính truyền thống lại xem Web3 như cơ hội. Chúng ta đã thấy ngân hàng lớn thử nghiệm tài sản token hoá, ngân hàng trung ương thử tiền kỹ thuật số, hay tổ chức tham gia pool thanh khoản DeFi. Nhưng các hoạt động này hầu hết được kiểm soát chặt và đặt trong khuôn khổ pháp lý hiện có, giữ quyền trung tâm thay vì buông bỏ. Điều này cho thấy tài chính truyền thống có thể sẽ chọn lọc áp dụng blockchain, nhưng theo cách bảo toàn vị thế thống trị, chứ không xây dựng một hệ sinh thái thật sự phi tập trung.

Liệu Web3 có thể cất cánh phụ thuộc một phần vào khả năng xây dựng các lựa chọn thay thế vượt trội hơn tài chính truyền thống. Nếu DEX, stablecoin, hay quỹ DAO có thể mang lại quyền riêng tư tốt hơn, chống kiểm duyệt thật sự, chi phí thấp, minh bạch hơn, và khả năng tiếp cận toàn cầu, người dùng sẽ dần chuyển sang, bất chấp sự kháng cự của tổ chức. Tài chính truyền thống khi đó có thể buộc phải thích nghi hoặc đối mặt với nguy cơ bị bỏ lại, giống như Internet đã từng làm lung lay các “ông lớn” trong truyền thông, bán lẻ, hay liên lạc.

Kết cục có thể không phải là “tài chính truyền thống hoàn toàn buông quyền”, mà là sự hòa trộn dần dần. Web3 có thể phát triển thành một nền kinh tế song song, thu hút những người coi trọng quyền tự chủ và tự do, trong khi hệ thống cũ tiếp tục phục vụ những ai ưu tiên sự ổn định, quản lý và bảo chứng của nhà nước. Theo thời gian, khi pháp lý rõ ràng hơn và niềm tin công chúng với hệ thống phi tập trung tăng lên, cán cân quyền lực có thể dịch chuyển. Dù tài chính truyền thống có tự nguyện nhường lại hay bị thị trường buộc phải từ bỏ, thì sự lan rộng của Web3 sẽ phụ thuộc vào khả năng mang đến giá trị thực, khiến người dùng không thể làm ngơ.